Giftig gedrag op de werkvloer. Het is er volop zonder dat wij ons er altijd even bewust van zijn. We zijn ons vaak wél bewust van de sfeer die dat met zich meebrengt. Of van de moeizame relaties, meetings, besluiten. Volgens John Gottman*, die onderzoek gedaan heeft naar succesvolle huwelijken, zijn er vier gedragingen die relaties vergiftigen en echtscheidingen veroorzaken: bekritiseren, verdedigen, negeren en minachten. Deze vier gedragingen beïnvloeden elkaar waardoor je als ’t ware met elkaar in een negatieve spiraal komt. Het bijzondere is dat mensen dit gedrag niet zo zeer laten zien vanuit macht maar juist omdat ze zich onmachtig voelen met of in een bepaalde situatie. En door met giftig gedrag te reageren, voelt de ander zich nog meer onmachtig. 

De vier giftige gedragingen

1. Bekritiseren. Kritiek bestaat uit het beschuldigen of aanvallen van de ander. Er valt waarschijnlijk altijd wel wat te klagen over een ander maar er is een groot verschil tussen een klacht en kritiek. Een klacht gaat over een specifieke mislukte actie of over bepaald gedrag. Maar het wordt kritiek wanneer je daar enkele negatieve woorden aan toevoegt over het karakter of de persoonlijkheid van die ander of door het gebruik van woorden als ‘nooit’ en ‘altijd’. Gedrag dat hierbij hoort is onder meer met de vinger wijzen, agressief (verbaal) aanvallen, pesten en overheersen. Iemand kan nooit iets goeds doen, de ander is te dom om iets begrijpen, de vraag wat de ander in hemelsnaam mankeert…

“Ik ben hier niet de schuldige, jij bent het!”

2. Verdedigen. Hoewel het begrijpelijk is dat je jezelf verdedigt als je kritiek krijgt, blijkt uit onderzoek dat deze aanpak zelden werkt. De aanvallende partij krabbelt niet terug en verontschuldigt zich niet. Dit komt omdat verdedigen eigenlijk een andere manier van beschuldigen is. Het zegt in feite: “Ik ben hier niet de schuldige, jij bent het”, en het escaleert het conflict. De verdedigende partij heeft vaak het gevoel boven het conflict te staat, terwijl deze partij in feite net zo goed bijdraagt aan het conflict. Gedrag dat hoort bij verdedigen is onder meer zeggen dat het niet klopt, weigeren om verantwoordelijkheid te nemen en in de slachtofferrol gaan zitten.

3. Negeren. Negeren omvat het afsnijden van de communicatie, ‘silent treatment’, weigeringen om in gesprek te gaan, terugtrekking, of in milde gevallen gewoon terughoudendheid om rechtstreeks te zeggen wat je denkt. Iemand wil zich van die ander of de situatie afkeren en zich terugtrekken. Wat weer uitnodigt tot de vierde vorm van giftig gedrag.

Dit is wat er gebeurt als we meningsverschillen met elkaar niet oplossen.

4. Minachten. Minachting omvat sarcasme, kleineren, cynisme, schelden, vijandige humor en strijdlustigheid. Minachting is het meest giftige van alle vier de gedragingen, omdat het afkeer en neerbuigendheid overbrengt. Uit onderzoek blijkt dat dit zelfs schadelijk is voor de fysieke gezondheid van een individu. Minachting wordt gevoed door een lange periode van negatieve gedachten over die ander. De kans op zulke gedachten is groter als meningsverschillen met die ander niet regelmatig worden opgelost. Minachting is zichtbaar in onder meer het volgende gedrag: persoonlijke aanvallen, sarcastisch zijn, vijandige humor, vernederende roddels en neerbuigende toon. 

Hoe te doorbreken?

Zoals bij zoveel dingen gaat het ook hier weer om bewust te worden van dit gedrag. Wanneer je als leider dit gedrag herkent in je team of bij jezelf, zou je kunnen beginnen om dit gedrag bespreekbaar te maken. Welk gedrag herkennen we als team? Waarom laten we dit gedrag zien. Ofwel wat hopen we te bereiken met dit gedrag? Hoe is dit gedrag behulpzaam? Vervolgens kun je ieder teamlid vragen welk gedrag zij zelf het meeste laten zien. Vraag hen naar de situaties waarin dit gebeurt. Met elkaar zo dit gesprek hebben, geeft een opening om de negatieve spiraal van giftig gedrag te doorbreken en meer antigif in te gaan zetten.

Antigif

Zoals dat gelukkig bij veel gif gaat, is er ook bij giftig gedrag een antigif beschikbaar:

1.Bekritiseren. In plaats van kritiek geven op de persoon, is het beter om te klagen over specifiek gedrag en zet die klacht om in een verzoek. In plaats van “je hebt met niet geïnformeerd over dat besluit”, zeg je “ik wil graag op de hoogte zijn van zulke besluiten. Kun je me toegang geven dat jullie notulen?”. En wanneer je kritiek ontvangt, kijk of je kunt horen welk redelijk verzoek in die klacht besloten zit: “Het spijt me. Zal ik je toegang geven tot de notulen zodat je geen besluiten meer mist?” In plaats van dat je in de verdediging schiet.

2. Verdedigen. Wanneer je je aangevallen voelt, vraag om opheldering. Zoek naar de 2% waarheid in wat de ander zegt. Wanneer je merkt dat de ander zich gaat verdedigen kun je dit benoemen en vragen wat de ander jou heeft horen zeggen. Zo hoef je je niet ook te gaan verdedigen en laat je zien dat dat je bereid bent om echt te luisteren.

Jouw stem doet er toe, dus laat van je horen!

3. Negeren. Wanneer je de neiging voelt om je terug te trekken, kijk of je even een moment kunt pakken waarop je je kunt concentreren op je ademhaling. Zo kun kalmeren en zien dat er meer opties zijn dan terugtrekken. Jouw stem doet er toe, dus laat van je horen in plaats van dat je je terugtrekt. Zie je dat een ander zich terugtrekt, vraag diegene wat hen nodigt heeft om te blijven, om zich uit te spreken.

4. Minachten. Uitspreken is hier de eerste stap. Zowel wanneer je zelf het gevoel van minachting naar die ander hebt als wanneer je de minachting van die ander jegens jou voelt. Het helpt om te benoemen hoe je je voelt, Spreek vanuit de ‘ik’ zonder een beschuldigende vinger naar de ander te wijzen. Kijk of je kunt achterhalen wat de bedoeling is van de opmerking van die ander. Het gaat om het wederzijds tonen van respect. Stop met sarcasme, schelden, strijden…

* John Gottman is relatie expert en auteur van onder andere ‘De zeven pijlers van een goede relatie’.

……………………………………..

CoResolve, de leiderschapsvariant van Deep Democracy kent verschillende tools voor jou als leider om dit giftige gedrag te voorkomen en te doorbreken. Wil je hier meer over lezen, bestel dan mijn boek ‘Lui Leiderschap en Krachtig Kaderen’ via: https://bit.ly/3zBg6XX

Wil je liever hier direct mee aan de slag? Schrijf je dan hier in voor CoResolve; het tweedaagse leiderschapsprogramma van Deep Democracy.