Ranking zit wisdom of the crowd(s)* in de weg. Organisaties werken steeds meer met de ‘Wisdom of the Crowd’; een mooi woord voor het toetsen en ophalen van meningen breder in de organisatie. Het is ook een mode woord aan het worden. Je ziet deze term steeds meer in plannen en aanpakken verschijnen en naar ons idee zelfs misbruikt worden. Zeker wanneer we voorbij gaan aan de ranking en wat dat doet met de psychologische veiligheid om je daadwerkelijk uit te spreken.

Wat is ranking?

Waar hebben we het over als we het hebben over ranking? Het gaat letterlijk over de rangorde: hoe wij ons verhouden tot die ander. En waar staan wij dan in de pikorde? In Nederland zijn wij niet zo geneigd om het hier over te hebben. Het lijkt iets vies te zijn. Terwijl geen enkele groep kan leven zonder een pikorde. Sterker nog, een groep waarin de rangorde niet duidelijk is, geeft gedoe. Jitske Kramer: “Omdat onduidelijk is wie wat over de ander mag zeggen. Het draait om wie er wel of niet echt bij hoort. En buiten de groep vallen is één van onze oerangsten.”

Ranking is er altijd

Ranking wordt bepaald door verschillende items zoals leeftijd, gender, afkomst en sociale klasse. Het gaat om items die binnen een bepaalde context meer of minder gewaardeerd worden. En dit weten we feilloos zonder dat we hier woorden aan hoeven te geven. Zo weten we dat een arts een hogere status heeft dan een verpleegkundige, dat een gezond iemand meer status heeft dan een ongezond iemand en datzelfde geldt voor iemand uit Amsterdam versus iemand uit Zierikzee.

Het is een spannend ding waar we het liever niet over hebben

Ranking is er dus altijd en hoort erbij. Het verschilt per groep en wordt alleen zichtbaar in de interactie met anderen. Maar we hebben het er niet over. En dat maakt dat ranking een spannend ding is waar we met het grootste gemak aan voorbij gaan, met alle gevolgen van dien.

Wat is wisdom of the crowd?

Er zijn verschillende definities te geven voor wisdom of the crowd: het gaat om de collectieve intelligentie. Het gaat om het standpunt dat een grote groep leken in bepaalde omstandigheden meer weet dan enkele deskundigen, aldus James Surowiecki. De definitie vanuit marketing is dat wisdom of the crowd het resultaat is van interacties tussen individuen die hun kennis, informatie en ideeën delen.

Als baas wordt je veronderstelt het beter te weten.

Vrij vertaald gaat het om het idee of uitgangspunt dat de massa over meer informatie en kennis beschikt dan het individu. Dat vraagt dat we eigenlijk op een andere manier aankijken tegen groepen en de wijsheid hiervan. Een mindtrap die we allemaal wel kennen, is dat de ‘baas’ het uiteindelijk beter weet. Of veronderstelt wordt het beter te weten. Ook is een mindtrap dat hoe ouder je bent, hoe meer je zou weten. Immers ‘wijsheid komt met de jaren’.

Wat als we gebruikmaken van onze collectieve wijsheid?

Maar wat nu als we er van uit gaan dat er in ieder van ons wijsheid aanwezig is? En wat zou er gebeuren wanneer we deze wijsheid zouden samenvoegen? Wow! En dat is precies waar wisdom of the crowd over gaat: over het gebruikmaken van onze collectieve wijsheid!

Waarom zit ranking wisdom in the crowd in de weg?

Terug naar het begin. Hoe heeft het één met het ander te maken? Het inzetten van wisdom of the crowd gaat naar ons idee mis om drie redenen:

1) Er wordt niet echt geloofd in de wijsheid van de groep

We weten ergens wel dat we de groep moeten betrekken. Dat dit zorgt voor draagvlak. Maar we geloven niet écht dat de groep meer weet dan wij al weten. Immers, wij hebben ons erin verdiept, wij kennen de context. En bovendien weten we eigenlijk al waar we heen willen en waar naar toe. Herkenbaar?

Ik vergelijk dit altijd met het neerzetten van een ideeënbus zonder dat je deze leegt. Je betrekt de groep maar doet dat voor de vorm. Niet omdat je écht input wilt. Of misschien wel wilt maar je weet ergens ook wel dat je jouw eigen koers gaat varen.

Ik vertrouw niet op de wijsheid van de projectgroep; wel op die van mezelf.

In organisaties zie je dit terug in bijvoorbeeld hoe projecten georganiseerd zijn. Een directie die het besluit van een stuurgroep overruled. Een IT Board die geen besluit neemt omdat één board member zegt te weinig kennis te hebben om het plan, opgeleverd door een projectgroep, te kunnen beoordelen. In beide gevallen wordt er wel gebruik gemaakt van de ranking maar niet van de wijsheid van de menigte.

2) Hoe meer ranking, hoe minder tegengeluid

Hoe vaak spreek jij jouw baas tegen? Durf jij de telefoon te pakken om de bestuurder te bellen om jouw mening te geven? Dat laatste waarschijnlijk alleen wanneer jezelf hoog genoeg in de rangorde zit. Anders gebeurt dit nauwelijks. Niet omdat de bestuurder dit niet zou willen, maar omdat de afstand  nou eenmaal te groot is. Van nature zijn we al geneigd om mensen om ons heen te verzamelen die op ons lijken en hetzelfde gedachtegoed delen. Wanneer de afstand dan ook nog eens te groot is, is de kans op tegengeluid gering. En worden mensen met een hoge rank meer en meer bevestigd in hun eigen gelijk.

3) Het is onveilig om ons uit te spreken

Dit is altijd een kip-ei verhaal. We spreken ons niet uit omdat het niet veilig is en het wordt pas veilig wanneer we ons uitspreken. Klinkt simpel maar is het in de praktijk veel minder. Immers we willen graag bij de groep horen. Dus je uitspreken wanneer je een andere mening hebt dan de meerderheid, is heel spannend. Zeker wanneer hier ook nog eens machtsverhoudingen een rol spelen. Mag ik wel afwijken van de rest? Mag ik iets anders vinden dan mijn leidinggevende? Is er ruimte voor hele andere zienswijzes? Tijd en ranking spelen hierin een belangrijke rol met als gevolg dat we ons wel uitspreken, maar dan bij het koffiezet apparaat of onderling in de chat.

Hoe kan ranking wél helpen?

Ranking hoort erbij. Het gaat er dus niet om om dat af te breken of weg te willen hebben. Het gaat om own, play and share your rank.  Kort door de bocht gaat own it om erkennen dat je een rank hebt. Niet kleiner of groter maken dan het is. Play it gaat om het gebruiken van de positie die je hebt en share it gaat letterlijk om het delen. Delen van jouw podium. Jouw rank gebruiken om podium te creëren. En in deze laatste twee zit de kracht voor het optimaal gebruik maken van wisom of the crowd.

Door bewustzijn op jouw rank, kun je veiligheid creëren

Bewustzijn op de rank die je hebt en hoe dat van invloed is op het laten horen van alle stemmen, is cruciaal. Juist door dit bewustzijn, kun je expliciet de minderheidsstemmen uitnodigen. En kun je als voorbeeld dienen voor andere in de organisaties in het initiëren, uitnodigen en het luisteren naar de wijsheid van menigte.

Ben je nieuwsgierig geworden en wil jij ook weten hoe je meer de wijsheid van jouw team kunt benutten, schrijf je dan in voor CoResolve, het tweedaags Deep Democracy leiderschapsprogramma.

*Crowd en crowds wordt door elkaar gebruikt. Letterlijk gaat het om de wijsheid van de menigte.