Er is een verschil tussen een conflict en polarisatie. In de hele discussie rondom het stikstofbeleid en de boeren en rondom het asielbeleid en de opvang in een hotel in de gemeente Tubbergen, worden de woorden conflict en polarisatie op één hoop gegooid. “Het land is verdeeld”, “Nederland polariseert steeds meer”, “het kabinet heeft een conflict met de boeren” en “er is een slepend conflict over asielopvang tussen Rijksoverheid en gemeenten”. Dat er iets aan de hand is, dat mag duidelijk zijn. Of we het nu een polarisatie noemen of een conflict, er is gedoe. Een groot gedoe.

Maar als het gaat om het oplossen of het omgaan met dit gedoe, moeten we wel een onderscheid maken tussen een conflict en een polarisatie. Een gepolariseerde situatie los je namelijk niet op met conflicthantering. Sterker nog, het zal de polarisatie alleen nog maar voeden.

Hoe zit dat dan?

Een conflict is altijd tijd en plaatsgebonden en vindt plaats tussen probleemeigenaren. Deze eigenaren kun je aanwijzen:  twee buren hebben een conflict omdat de heg van de ene buur te veel overhangt in de tuin van de andere buur, twee collega’s hebben een conflict omdat de ene collega niet op tijd input ontvangt van de andere collega om de maandelijkse rapportages te kunnen maken, een groep vrienden hebben een conflict omdat de ene helft op vakantie wil naar de waddeneilanden terwijl de andere helft naar België wil. Een conflict ontstaat wanneer de een iets anders wil dan de ander en dit niet verenigbaar lijkt.

Als een conflict lang genoeg duurt, kan deze uitgroeien tot een polarisatie. Bij een polarisatie is er geen probleemeigenaar meer aan te wijzen en ontstaat er een wij-zij denken waarbij de ene groep in frames praat over de andere groep.

Verzuurde pruimen versus domme nietsnutten

Die burenruzie die uitgroeit tot een buurtconflict en uiteindelijk polariseert tot zij die ‘achterlijke tokkies’ zijn en zij die ’superieure egotrippers’ zijn. Het conflict tussen twee collega’s dat uitgroeit tot een polarisatie tussen de groep collega’s die ‘verzuurde pruimen zijn’ en de andere groep die ‘domme nietsnutten’ zijn. Etc. Niemand weet meer waar, wanneer deze polarisatie ontstaan is en er is al helemaal geen probleemeigenaar te benoemen of te duiden welke belangen er in het geding zijn.

Beide vragen een andere benadering

Bij een conflict is een dialoog (bijvoorbeeld een debat) een hele effectieve interventie. Mits er bereidheid is om met elkaar in gesprek te gaan. We stellen dan dat er geen monopolie op de waarheid is. Ofwel, we hebben beiden gelijk…gedeeltelijk. Bij polarisatie ontbreekt de bereidheid. De polariteit is gebaat bij het in stand houden van de tegenstelling. Proberen te mediaten om beide partijen te laten inzien dat er ook wijsheid zit in het standpunt van de ander, is gedoemd te mislukken. Beide partijen zullen je verwijten dat je voor die ander bent en daarmee wordt de polarisatie versterkt. Het is dan ook om deze reden dat het belangrijk is om onderscheid te maken. Voordat je weet, ben je met een interventie bezig die de boel alleen maar verergert en waar jij met de beste bedoeling uit komt als zondebok. Hoe wel? Daarover in een volgend blog.

Nu al meer weten hierover?

Bart Brandsma legt in zijn boek Polarisatie helder uit wat het verschil is, welke rollen er spelen bij een polarisatie en welke mogelijkheden er zijn om in te grijpen. Een ander heel fijn boekje is Conflict & Polarisatie geschreven door Frank Weijers. In zijn boek legt hij het verschil kort en krachtig uit en beschrijft hij interventies die helpen om conflicten en dynamieken van polarisatie te transformeren. Beiden een aanrader!

Wil jij als leidinggevende meer weten hoe je beste om kunt gaan met conflicten binnen jouw team? Wil je weten hoe je polarisatie kunt voorkomen? Schrijf je dan in voor CoResolve, het tweedaags Deep Democracy leiderschapsprogramma.